Radyasyon nedir?

Güneş, nükleer reaktörler, mikrodalga fırınlar, radyo antenleri, X-ışını makineleri ve elektrik hatlarının ortak noktaları nelerdir?

Hepsi radyasyon üretir.

Radyasyon, bir cismin yaydığı enerjinin bir malzemeden düz bir çizgide veya uzayda geçmesiyle oluşur.

İyonlaştırıcı ve iyonlaştırmayan radyasyon

Radyasyon ya iyonize olabilir ya da iyonlaşmaz olabilir.

İyonlaşmayan radyasyon, elektromanyetik spektrumun alt kısmından gelen daha düşük enerji radyasyonudur.

İyonlaşma gerektirmez çünkü bir elektronun bir atom veya molekülden tamamen uzaklaştırılması için yeterli enerjiye sahip değildir.

İyonlaşmayan radyasyon örnekleri, görünür ışık, kızılötesi ışık, mikrodalga ışıması, radyo dalgaları ve uzun dalga veya düşük frekanslı radyasyon içerir.

İyonlaştırıcı radyasyon iyonizasyonu gerçekleştirmek için yeterli enerjiye sahiptir, yani elektronları atomlardan veya moleküllerden ayırabilir. İyonlaştırıcı radyasyon, hem atom altı parçacıklardan hem de elektromanyetik spektrumun daha kısa dalga boyu kısmından gelir.

Örnekler arasında ultraviyole (UV) radyasyonu, X-ışınları ve elektromanyetik spektrumdan gama ışınları ve alfa parçacıkları, beta partikülleri ve nötronlar gibi atom altı parçacıkları bulunmaktadır. Atom altı parçacıklar genellikle bir atom çürümesi olarak salınır ve protonları, nötronları, elektronları veya bunların antipartiküllerini kaybeder.

Kısacası, CT taraması ve X-ışınları ile ilgili düşündüğü “radyasyon” iyonize radyasyon.

Radyasyon tehlikeli midir?

Yüksek düzeyde radyasyon insanlar için tehlikeli olabilir, ancak düşük seviyelerde radyasyon her yerdedir ve insan sağlığını etkilemez.

Bazı radyasyon türleri diğerlerinden daha tehlikelidir. İyonlaştırıcı radyasyon, iyonlaştırıcı olmayan radyasyondan daha tehlikelidir.

İnsanlar daha fazla iyonize radyasyona maruz kaldıkça, daha tehlikelidir.

Radyasyon tıbbi görüntülemede nasıl kullanılır?

Sağlık hizmetlerinde radyoloji, radyasyona dayalı görüntüleme teknolojilerini kullanarak hastalıkları teşhis etmek için kullanılır. Bu bölümde, yaygın tekniklerden bazılarına bakacağız.

Projeksiyon radyografisi vücut parçası görüntüsünü sağlar. Teknikler X-ışınları, floroskopi, bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları, ultrason ve manyetik rezonans görüntüleme (MRI) içerir.

Röntgen

X ışını radyasyonu, radyasyonun bir kısmını emen vücudun bir kısmına yönlendirilir. Kemik gibi sert doku, kas gibi yumuşak dokudan daha fazla radyasyonu emer. Emilmeyen X ışınları vücuttan geçer ve vücudun diğer tarafındaki fotografik filmi ortaya çıkarır ve gölge etkisi yaratır. Vücudun farklı bölümlerinin farklı X-ışını güçlerine ihtiyacı olacaktır. Bu tip bir X-ışını, göğüs, mamografi ve diş hekimleri tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.

Floroskopi

Floroskopi, vücutta neler olup bittiğini anlatan bir görüntü elde etmek için X-ışınları ve genellikle iyot veya baryum gibi bir kontrast madde kullanır. Örnekler, doktorların gastrointestinal sistemi görmesini sağlayan kardiyovasküler sistemi ve gastrointestinal floroskopiyi incelemek için anjiyografidir.

CT tarama

CT taraması, yumuşak ve sert dokuların dilimlerini göstermek için X-ışınları ve bilgisayarları kullanır. Kontrast ajanları sıklıkla kullanılır. BT taramaları vücudun bir kısmının 3D rekonstrüksiyonunu verir. BT taramalarının kullanımı, beyinde bir kanama aramak ve diğerlerinin yanı sıra, karındaki apandisitleri kontrol etmeyi içerir.

Ultrason

Ultrason vücuttaki yumuşak dokuları görmek için yüksek frekanslı ses dalgaları kullanır. Ses dalgaları, vücut tarafından emilebilen iyonize veya potansiyel olarak zarar verici radyasyon üretmez. Ultrasounds görüntüleri gerçek zamanlı olarak gösterebilir ve kullanımı giderek genişler. Doktorlar plevral efüzyon olarak bilinen akciğerlerden sıvı çıkarmak ya da omuzun rotator manşetinde bir yırtılmayı değerlendirmek gibi bir prosedüre yardımcı olmak için giderek daha çok yatak başında kullanırlar.

Manyetik rezonans görüntüleme (MRI)

Manyetik rezonans görüntüleme (MRI), güçlü manyetik alanlar ve vücudun yüksek kaliteli 3D görüntülerini almak için bir radyo sinyali kullanır. Hasta uzun bir süre boyunca hafif gürültülü bir tüpte çok yalan söylemek zorundadır ve bu rahatsız edici olabilir, ancak tarama yumuşak dokunun mükemmel görüntüsünü sağlar. MRG’ler herhangi bir zararlı iyonlaştırıcı radyasyon, sadece güçlü manyetik alanlar ve iyonlaştırmayan radyo frekansları kullanmazlar. MRI, kasların, tendonların ve bağların yüksek kalitede görüntülerini sağlar ve örneğin omuz yaralanmalarını teşhis etmede yararlıdır. Beyinde, bir tümör ve anevrizma arasında ayrım yapabilir.

DEXA taraması

Çift enerji X-ışını absorpsiyometri (DEXA veya kemik dansitometrisi) osteoporozu test etmek için kullanılır. DEXA taramaları, kemiğin yoğunluğunu tespit etmek için iki dar X-ışını ışını kullanır. Kemiğin hiçbir görüntüsü oluşturulmaz ve bu nedenle bu tarama, projeksiyonel radyografi olarak kabul edilmez.

PET taraması

Pozitron emisyon tomografi (PET) taraması, vücuda enjekte edilecek radyoaktif bir kontrast madde veya izleyiciye ihtiyaç duyan bir nükleer tıp görüntüleme tekniğidir. Bu izleyici, radyoaktif olarak vücutta bozulur ve pozitron parçacıkları yayar. Bu parçacıklar PET tarayıcı tarafından alınır ve daha sonra 3D görüntüleri yeniden oluşturmak için bir bilgisayar kullanılır.

Bir PET taraması vücuttaki kimyasal aktiviteyi tespit eder ve çeşitli kanserlerin gözetilmesinde yararlıdır. Kalpte kan akışını da vurgulayabilir ve Alzheimer ve nöbetler gibi nörolojik durumlar hakkında bilgi verebilir.

Radyasyon tıbbi tedavide nasıl kullanılır?

Gördüğümüz görüntüleme tekniklerinin birçoğu, tedavide ve teşhiste kullanılmaktadır.

Ultrasonografi ve X-ışınları biyopsi prosedürlerini yönlendirmek için kullanılabilir ve ultrason böbrek taşlarını parçalamakta ve bunları geçmeyi kolaylaştırmaktadır.

Radyoterapi

Radyasyon tedavi ve görüntüleme için kullanıldığında, buna nükleer tıp denir ve tedavide kullanıldığında buna radyoterapi denir.

Radyoterapi, radyofarmasötikler adı verilen özel ilaçları kullanır.

Bu radyofarmasötikler, dengesiz bir çekirdeğe sahip atomlara sahiptir, yani radyasyon yayabilirler.

Radyoterapide, doktorlar bu radyoaktif partikülleri kanser, koroner arter hastalığı, trigeminal nevralji, ağır tiroid göz hastalığı gibi hastalıkları tedavi etmek ve vücudu kemik iliği transplantları için hazırlamak için kullanırlar.

Radyasyon kanser terapisinde nasıl yardımcı olur?

Radyasyon bazen ameliyat edemeyen kanser hastalarına yardımcı olabilir, cerrahi ile birlikte kullanılabilir veya hastaların semptomları yönetmesine yardımcı olabilir.

Radyasyon tedavisi, kanser hücrelerinin DNA’sına zarar vererek çalışarak ölür ve çoğalmaz.

Radyasyon ışını, malign kanser hücrelerine doğru yönlendirilir. Amaç, DNA zincirini oluşturan atomları iyonize etmek veya onlara zarar vermek.

Bu kanser hücrelerini öldürür ya da büyümelerini yavaşlatır.

Radyoterapi ağrısızdır, ancak vücut tedavi sırasında radyasyon emebilir ve bu yan etkilere neden olabilir. Yaygın yan etkiler arasında deri hasarı, saç dökülmesi, tükürüğün kuruması ve ter bezleri, şişlik, halsizlik, kısırlık, fibrozis ve ikincil kanserler bulunur.

Radyoterapiden neler beklenebilir?

Bir hastanın radyasyon deneyimi, kanser tipi ve bulunduğu yer gibi bir dizi faktöre bağlı olacaktır. Örneğin, özofagus kanseri için radyasyon tedavisi, hasta için tatsız olabilir, çünkü yemeğini zorlaştırabilir.

Bilinçli bir karar vermek için doktor ve hasta masadaki tüm seçeneklere oturur ve birlikte bakar.

Diğer radyasyon terapileri, örneğin, tiroid kanserinin tedavisi için radyoaktif bir izotopu ya da örneğin, hasarlı vücut kısmının yakınındaki boşluklara radyoaktif izotopları enjekte etmek için bir radyoaktif izotopu yutmayı içerir. Radyoaktif iyot genellikle tiroid kanserini tedavi etmek için verilir.

Araştırmacılar, radyasyon terapisini iyileştirme yollarını ve özellikle de sağlıklı hücreleri korurken kanser hücrelerine zarar verebilen daha seçici tedavileri araştırıyorlar.