Otoimmün hastalıklar, en karmaşık ve tedavisi zor bağışıklık sistemi ile ilişkili hastalıklardan bazılarıdır. Bağışıklık sistemi vücutta sağlıklı hücrelere saldırdığında ortaya çıkar.
Bağışıklık sistemi, bir doku, organ ve hücre ağıdır. Rolü vücudu istilacılardan korumak, enfeksiyonlara ve hastalığa karşı korumaktır.
Bir otoimmün hastalık, bağışıklık sistemi tarafından yapılan bir yanlıştan kaynaklanır. Vücudun bağışıklık sistemi, sağlıklı hücreleri yabancı işgalciler olarak yanlışlıkla tanır ve onlara saldırmaya başlar. Araştırmalar, otoimmün hastalıkların altında yatan genetik, ırksal ve cinsiyet bileşenlerine sahip olduklarını göstermektedir.
Otoimmün bozuklukların teşhis edilmesi ve sıklıkla semptomların paylaşılması zordur. Bu makalede daha sık görülen otoimmün hastalıklardan bazılarını ve nasıl tedavi edildiğini özetliyoruz.
Ortak otoimmün hastalıklar
Ulusal Sağlık Enstitüleri’ne (NIH) göre, yaklaşık 24 milyon Amerikalı en az bir otoimmün hastalığa sahiptir.
NIH sadece bu istatistikte 24 hastalık içerir, bu nedenle bu sayı muhafazakâr bir tahmin olabilir.
Aşağıda en yaygın otoimmün hastalıklardan bazıları şunlardır:
Çölyak hastalığı
Gluten intoleransı olarak da bilinir. Çölyak hastalığı, ince bağırsağın astarının protein glüten içeren gıdaları yedikten sonra iltihaplandığı bir otoimmün hastalıktır; gluteni buğday, çavdar ve arpada, diğer gıdaların yanında bulunur.
Semptomlar, batında inflamasyon ve ağrı, göğüs yanması, yorgunluk, kilo kaybı, kusma ve ishali içerir.
Romatoid artrit (RA)
RA, en yaygın uzun vadeli otoimmün bozukluklardan biridir. Bağışıklık sisteminin dokuya saldırmasına neden olur, sıklıkla eller ve ayaklardaki eklemleri etkiler. Semptomlar, özellikle eller ve ayaklarda eklemlerin ağrılı şişliğini ve sertliğini içerir.
sedef hastalığı
Stres, enfeksiyonlar veya çevresel faktörler tarafından tetiklendiği düşünülen bir otoimmün bozukluk. Sedef hastalığı, eklem ağrıları ile birlikte ciltte pul ve kuru, kaşıntılı lekelere neden olur.
İnflamatuvar bağırsak hastalığı (IBD)
IBD, bağırsakların uzun süreli bir iltihaplanması ve gastrointestinal kanalın astarlanmasıdır. Semptomlar arasında mide krampları, şişkinlik, kanlı ishal, mide bulantısı ve kabızlık bulunur.
İki ana tipte IBD – Crohn hastalığı, kalın bağırsağın ağzından sonuna kadar olan her yeri etkileyen kronik bir iltihap ve kalın bağırsağın uzun süreli enflamasyonu olan ülseratif kolit vardır.
Addison hastalığı
Böbreküstü bezleri yeterli kortizol ve aldosteron hormonu üretmediğinde ortaya çıkan bir durumdur. Addison hastalığı, düşük tansiyon, yorgunluk, baş dönmesi, düşük kan şekeri, yorgunluk, dehidratasyon, iştahsızlık, bulantı ve cilt koyulaşmasına yol açar.
Tip 1 diyabet
Tip 1 diyabet ayrıca insüline bağımlı diabetes mellitus olarak da adlandırılır. Bu otoimmün hastalık, pankreas yetersiz veya insülin vermediğinde ve kontrolsüz kan şekeri ile sonuçlandığında ortaya çıkar. Semptomlar arasında sık idrara çıkma, artmış susama, enerji kaybı, bulanık görme, açlık ve mide bulantısı yer alır.
vitiligo
Cilt pigmenti kaybı veya cilt rengindeki büyük lekelerin kaybı ile işaretlenmiş bir durumdur. Renk değişikliği genellikle koyu tenli bireylerde daha belirgindir.
Hashimoto hastalığı
Tiroid bezinin iltihaplanmasına neden olan bir durum; Zamanla tiroid hormonunun düşük üretimi ile sonuçlanır. Semptomlar kilo alımı, yorgunluk, depresyon, eklem sertliği ve soğuğa karşı artan duyarlılığı içerir.
Mezar hastalığı
Bu durum tiroidi de etkiler, ancak bezin çok fazla tiroid hormonu üretmesine neden olur. Semptomlar kilo kaybı, anksiyete, titreyen eller, yüksek tansiyon ve terlemeyi içerir.
Sistemik Lupus Eritematozu (SLE, lupus)
SLE, deride, eklemlerde ve şiddetli olduğunda iç organlarda iltihaplanma ile işaretlenen bir dizi rahatsızlıktır. Semptomlar kas ve eklem ağrısı, döküntü, yorgunluk ve ateşi içerir.
Risk faktörleri
Otoimmün hastalıklar, herhangi birini etkileyebilir, ancak riski artıran bazı faktörler vardır. Bunlar şunları içerir:
- Genetik: Araştırmalar, aile öyküsü otoimmün hastalık öyküsünün güçlü bir risk faktörü olduğunu düşündürmektedir.
- Cinsiyet: Kadınlar, erkeklere göre daha yüksek bir otoimmün hastalık riski taşırlar. Araştırmacılar neden emin değiller, ancak hormonal faktörler veya kadınların daha güçlü bağışıklık sistemine sahip olma eğilimi rol oynayabilir.
- Yaş: Otoimmün bozukluklar genellikle genç erişkinlerde ve orta yaş grubunda görülür.
- Etnisite: Yerli Amerikan, Latin ve Afrikalı-Amerikalılar genellikle Kafkasyalılardan daha yüksek oranda otoimmün bozukluklar geliştirirler.
- Enfeksiyon: Eğer genetik olarak önceden belirlenmiş bir birey spesifik viral veya bakteriyel enfeksiyonlardan muzdaripse, gelecekte de bir otoimmün hastalık geçirme riski daha yüksektir. Bu riskin ardındaki neden belirsizliğini korurken, araştırma, risk altındaki bağışıklık sistemlerine önceki enfeksiyonların rolünü incelemeye devam etmektedir.
Teşhis
Birçok otoimmün hastalık benzer semptomları paylaştığından, tanı genellikle zordur.
Örneğin, lupus eklemleri RA’ya benzer şekilde etkiler, ancak daha az şiddetli olma eğilimindedir. Lyme hastalığı da RA’ya benzer şekilde eklem sertliği ve iltihaplanmaya neden olur, ancak insan olarak bilinen bakteriyi taşıyan bir kene tarafından neden olunur.
IBD’nin çölyak hastalığına benzer semptomları vardır, ancak IBD tipik olarak glüten içeren gıdaların tüketilmesinden kaynaklanmaz.
Kutanöz T hücreli lenfoma (CTCL) bir tür bağışıklık sistemi kanseridir. T hücrelerinin bir mutasyonundan kaynaklanır ve deri döküntüleri ve kaşıntı gibi semptomlar gösterir. CTCL bazen erken evrelerinde kaybolur çünkü semptomları egzama veya sedef hastalığına çok benzerdir.
Otoimmün hastalıkların tanısı, spesifik hastalığa göre değişir.Örneğin, romatoid artrit, fiziksel muayene, kan testi veya X-ışını sonrasında teşhis edilebilir. Bu testler, artritin türünü ve bunun ne kadar şiddetli olduğunu belirleyebilir.
Hastalıklar bazen tanı koymak için yıllar alabilir, çünkü otoimmün bozuklukların birçok belirtisi diğer hastalıkları taklit eder. Lupus ve çölyak hastalığı gibi durumlar erken evrelerinde yanlış teşhis edilebilir, çünkü semptomları diğer koşullara çok benzerdir.
Hashimoto hastalığı ve Graves hastalığı, tiroid hormonuna ve tiroid bezine özgü diğer testlerin seviyelerini belirlemek için genellikle basit tiroid testlerine dayanırken, teşhis için biraz daha basittir.
Bir otoimmün hastalık genellikle bağışıklık sistemi ve bu sistem tarafından üretilen antikorlar etrafında merkezlenir. Sonuç olarak, tanı genellikle belirli otoantikorlar için test yapılmasını içerir.
Beyaz ve kırmızı kan hücrelerinin miktarını ölçmek için tam bir kan sayımı istenebilir. Bağışıklık sistemi bir şeyle savaşırken, beyaz ve kırmızı kan hücrelerinin sayısı normal seviyelerden farklı olacaktır.
Diğer testler vücutta herhangi bir sıra dışı inflamasyon olup olmadığını belirleyebilir. Enflamasyon tüm otoimmün hastalıklar arasında oldukça yaygın olan bir semptomdur. Bu testler bir C-reaktif protein testi ve bir eritrosit sedimantasyon hızı testini içerir.
Semptomlar başlar başlamaz doktor hemen görülmelidir. Semptomlar her zaman bir otoimmün hastalıktan kaynaklanamamakla birlikte, sorunları daha da kötüye gitmesini beklemekten daha iyi bir şekilde ele almak en iyisidir.
tedavi
Tedavi ayrıca bozukluğun türüne bağlı olarak değişir. Örneğin, tip 1 diyabet insülin tedavisine dayanır. Addison hastalığı, steroid hormon replasman tedavisi (HRT) gerektirir. Çölyak hastalığı, glütensiz bir diyetle geliştirilir ve korunur. RA genellikle fizik tedavi ve immünsüpresif antiinflamatuar ilaçlarla tedavi edilir.
