Hiposman, en azından koku duyusunun kısmi kaybını açıklayan tıbbi bir terimdir. Bu durum meydana geldiğinde hem rahatsız edici hem de tehlikeli olabilir.
Tahminler, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki 2 milyon insanın veya yetişkinlerin yüzde 12’sinin, bu sendromu ve tat alma ve koku alma kabiliyetlerini etkileyen diğer bozukluklara sahip olduğunu göstermektedir.
İnsanlar yiyeceklerin tadı ya da lezzetini düşündüklerinde, sadece dil ve tat tomurcuklarından gelen birtakım duyumların bir birleşimini düşünürler.
Koku duyusu, yiyeceklerin tadına büyük ölçüde katkıda bulunur, çünkü yiyeceklerin tadı kaybolduğunda pek çok insan kötü bir soğuk algınlığının farkına varacaktır. Bu nedenle, hipozmisi olan bazı insanlar, sadece koku duyuları etkilendiğinde, bir tat probleminden muzdarip olduklarını düşünürler.
Nedenler
İnsanlar birkaç nedenden ötürü koku alma yeteneklerini kaybedebilirler. Hiposminin olası nedenleri şunlardır:
- alerjiler
- kafa yaralanmaları
- grip gibi enfeksiyonlar
- Polipler olarak bilinen burun veya sinüslerde küçük büyümeler
- sapmış nazal septum
Kronik sinüs iltihabı da dahil olmak üzere kronik sinüs problemleri de koku anlamında azalmaya neden olmuştur.
Sinüsler tıkalı, şişmiş ve tedaviye rağmen 12 haftadan fazla mukusla dolduğunda, devam eden iltihaplanma, insanların koku almasına izin veren hücrelere zarar verebilir.
Burnu etkileyen şartlarda uzmanlaşmış doktorlar, bu iltihabı azaltmanın koku duyusunu artırabildiğini savunurlar.
En az 250 farklı ilaç da tat alma veya koku alma hissini etkiler ve bu ilaçların bir kısmı hiposmiye neden olabilir. İçerirler:
- ampisilin ve tetrasiklin gibi antibiyotikler
- amitriptilin gibi antidepresanlar
- loratadin gibi antihistaminikler
Hipozmiye ek katkıda bulunanlar arasında belirli kimyasallara uzun süreli maruziyet, sigara içimi veya kokain gibi eğlence amaçlı uyuşturucuların kullanımı yer alır.
Yaş, koku duyusunun kısmi kaybında bir başka önemli faktördür. Amerikan Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Akademisi’ne göre, insanlar 30 ila 60 yaşlarındayken koku duyusu en iyisidir. Bundan sonra daha zayıf olmaya başlar. Bu nedenle, yaşlı erişkinlerde hiposminin bir derecesi yaygındır ve 80 yaşın üzerindeki hastaların yüzde 39’unu etkilemektedir.
Ilgili koşullar
Hiposman ayrıca aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer sağlık sorunlarının bir işareti olabilir:
- Parkinson hastalığı
- multipl skleroz (MS)
- Alzheimer hastalığı
- şişmanlık
- tip 1 diyabet
- yüksek tansiyon
- yetersiz beslenme
Hiposmisi olan çoğu kişi Parkinson hastalığı geliştirmeyecektir. Bununla birlikte, merkezi sinir sisteminin bir koşulu olan Parkinson hastalığına sahip insanların çoğunluğu, koku alma yeteneklerinin bir kısmını yitirmektedir.
Hipozomi ve Parkinson hastalığı arasındaki bağlantıdan dolayı, düşük koku duyusu için bir test potansiyel olarak hastalığın erken tanısına yol açabilir.
ABD’de daha yaygın bunama formlarından birinin durumunda, erken teşhis için tarama testi kullanma olasılığı da devam eden araştırmanın konusudur.
MS, hiposmiyle ilişkili olan başka bir durumdur. MS’li bireyler üzerinde yapılan bir çalışmada, katılımcıların yüzde 40’ının, en azından koku alma duyularının kısmen kaybettiği bulunmuştur. MS ile ilgili engelleri ne kadar büyük olursa, spesifik bir koku tespit ettikleri zorluklar da o kadar fazladır.
Birçok çalışma, tip 1 diyabetli kişilerin kokuları tespit etmek ve ayırt etmekte zorlanabileceğini bulmuştur. Diyabetik sinir hasarı nedeniyle periferik nöropati olarak adlandırdıkları rahatsızlık, koku alma duyularıyla daha fazla sorun yaşadılar.
Baş ve boyun kanserleri doğrudan koku duyusunu etkilememesine rağmen, bu koşullar için ışınlama tedavisi bir miktar hiposmiye neden olabilir.
ilerleme
Hiposmiye, özellikle mevsimsel alerjiler veya solunum yolu enfeksiyonu nedeniyle ortaya çıkarsa, tedavi olmaksızın iyileşir. Soğuk algınlığında koku hissi azaldığını fark eden bir kişi, genellikle bulduktan birkaç gün ya da hafta sonra normale döner.
Hipozmiye kafa travması veya kokuya karışan hücrelerde belirgin bir inflamatuar hasar neden olduğunda, cerrahi ile bile tam bir iyileşme mümkün olmayabilir.
Bununla birlikte, bazı ilaçlar ve koku duyusunun yeniden incelenmesi, hiposmisi olan insanlar için yararlı olduğunu kanıtlamıştır.
Anosmia nedir?
Anosmia, koku duyusunun tamamen kaybolması için kullanılan tıbbi terimdir.
Bazı insanlar doğuştan bahsedildiğinde bu durumla doğarlar. Bununla birlikte, en sık kafa yaralanmaları veya burun pasajları ile ilgili problemlerden kaynaklanır. Bu problemler arasında kronik inflamatuar burun veya sinüs hastalığı veya üst solunum yolunun ciddi viral enfeksiyonu yer alabilir.
Anosmia Vakfı’na göre, anosminin vakalarının yüzde 22’si idiyopatiktir. Bu, koklama yeteneğinin kaybı için hiçbir neden bulunamayacağı anlamına gelir.
Bir uzman ne zaman görünmeli
İnsanlar 10,000 ila 100 milyar farklı kokuları tespit edebilecek şaşırtıcı derecede sofistike bir koku duyusuna sahipler. Bu duyusal bilgi, bir kişinin yaşam kalitesini ve fiziksel güvenliğini desteklemede önemli bir rol oynar.
Giriş yapan aromalar insanları yemeye teşvik eder ve ateş, zehirli kimyasallar veya kötü yiyecekler konusunda kötü kokular duyar.
Kokular ayrıca, insanlar ve yerler ile bağlantı kurarlar, örneğin, belirli bir parfümün kokusuyla veya deniz kıyısındaki veya kırsal alandaki hatıralarla.
Hipnoz, bu yetenekleri kısıtladığında, bir kişi fiziksel sağlıklarına karşı izolasyon ve tehditlerden kaçınmak için derhal yardım almalıdır.
Eğer bireyler koku alma yeteneklerinde bir düşüş fark ederse, özellikle hiposminin başlangıcı ani ve şiddetliyse bir uzman görmelidirler.
Koku kaybı, özellikle de problem başladıktan kısa bir süre sonra tedaviye iyi yanıt verebilir.
tedavi
Tanı ve tedavi genellikle fizik muayene ve özellikle üst solunum problemlerinin bir kişinin tıbbi öyküsünü kontrol ederek başlar. Bir doktor burun pasajlarına, sinüslere ve çevre yapısına bakacaktır.
Daha detaylı resimler gerektiğinde, kulak burun boğaz uzmanı olarak adlandırılan burun ve boğaz uzmanı, nazal endoskopi denilen bir prosedürü uygulayabilir.
Bu kısa prosedürde, burun ve sinüs boşluklarına bakmak için hastanın burnuna bir kamera ile uzun ince bir tüp yerleştirilir.
Bir doktor şişlik, kanama, irin ve olası kanser tümörlerinin belirtilerini araştırır. Ayrıca, polipler, genişlemiş nazal yapılar veya sapmış nazal septum gibi koku kaybını da hesaba katacak diğer fiziksel tıkanıklıklara karşı uyanık olacaklardır.
Bu testler negatifse, kokuyu ve beyni saptayan bölgelerdeki problemleri aramak için MRI taraması yapılabilir.
Bir çizik ve sniff testi veya “Sniffin ‘Sticks” ile yapılan testler, doktorun birisinin anosmiye veya hipozmiye sahip olup olmadığını belirlemesine yardımcı olur. Hipozomi vakalarında, bu testler koku kaybının boyutunu ölçecektir.
Genel olarak, ilaç ve cerrahi hiposmiyi tedavi etmek için kullanılır. Nazal polipler, sapmış bir septum veya çıkarılabilecek veya tamir edilebilen diğer problemler koku kaybına neden olurken cerrahi etkili bir tedavi olabilir.
Steroidler ve antihistaminikler gibi ilaçlar, alerjiler veya solunum yolu enfeksiyonları neden olduğunda inflamasyonu yatıştırmak için kullanılabilir.
Hiposmisi olan insanlar, azaltılmış koklama kabiliyetlerinin ek sağlık ve güvenlik sorunlarına yol açmamasına dikkat etmelidir.
Koku kaybının az veya fazla yemeye yol açmamasını sağlamak önemlidir.
İnsanlar, duman ve gaz dedektörlerinin evde kurulduğundan ve iyi bakıldığından emin olmalıdır. Başlangıçta genellikle kokuyla tespit edilen tespit edilemeyen gaz sızıntılarını sınırlamak için insanlar gazdan elektrikli cihazlara geçmeyi düşünebilirler.
Potansiyel olarak zehirli ev kimyasallarıyla çalışırken ve gıda son kullanma tarihlerine yakından bakarken dikkatli olunması da tavsiye edilir.
