Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve şizofreni iki farklı zihinsel bozukluktur.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik içeren davranışsal belirtilerden oluşan kronik bir durumdur. DEHB Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 6.4 milyon çocuğu etkilemekte ve sıklıkla yetişkinliğe devam etmektedir.
DEHB, erkek çocuklarda kızlardan daha yaygındır ancak erkek ve kadınlar arasında eşittir, bu da kız çocukların çocukluk döneminde teşhis edilemeyeceğini düşündürmektedir. DEHB belirtileri genellikle 12 yaşından önce başlar.
Şizofreni, bir kişinin nasıl düşündüğünü, hissettiğini ve nasıl davrandığını etkileyen uzun süreli bir zihinsel sağlık durumudur. Şizofreni, ABD’de yaklaşık 3,5 milyon kişiyi etkilemektedir.
Şizofreni erkeklerde kadınlardan biraz daha yaygındır. Semptomlar 16 ila 30 yaşları arasında başlayabilir.
DEHB ve şizofreninin birçok farklılığı olsa da, semptomlarda bir örtüşme ve iki bozukluk arasında bazı benzerlikler vardır.
DEHB ve şizofreni bağlantıları
Erişkinlikte şizofreni gelişen kişilerde DEHB belirtileri bildirilmiştir. Bazen bu belirtiler çocuklarında da görülür.
DEHB ile şizofreni arasında çalışmalarda bulunan bazı olası bağlantılar şunlardır:
- DEHB, şizofreni genetik riskinde çok sayıda çocukta teşhis edilmiştir.
- Şizofreni hastaları genellikle erken ergenlik döneminde diğer psikiyatrik bozuklukların belirtilerine sahiptir ve DEHB en sık bildirilenlerden biridir.
- Çocukluk çağı DEHB tanısı, yetişkinlik şizofreninin depresyondan daha iyi bir tahmincisi olabilir.
- DEHB olan çocuklar çok çeşitli psikiyatrik bozukluklar geliştirme riski altındadırlar.
- DEHB olan çocuklar ve ergenler, DEHB’si olmayanlara göre yetişkin olarak şizofreni gelişme olasılığı 4.3 kat daha fazla olabilir.
- Stres indükleyici faktörler, hem DEHB hem de şizofreni ile ilişkili olabilir ve bir çocuğun doğumdan önce uygun beyin gelişimini etkileyebilir.
- Birlikte ortaya çıkan DEHB ve şizofreni, paylaşılan genetik faktörlerden kaynaklanabilir
- DEHB’de şizofreni hastalarında mutasyonla ortaya çıkan bir genin alternatif formları da bulunmaktadır.
Nedenler
DEHB’nin nedeni açık değildir. Dahil olabilecek faktörler şunlardır:
- Genetik: Araştırma, DEHB’nin ailelerde çalışabileceğini ve genlerin rol oynayabileceğini göstermektedir.
- Çevre: Toksik materyallere maruz kalma gibi çevresel faktörler
- Gelişim: Gelişimin önemli aşamalarında merkezi sinir sistemi ile ilgili sorunlar
Şizofreni nedeni bilinmemektedir. Şizofreninin gelişme olasılığını artırabilecek faktörler şunlardır:
- Genetik: Şizofreni ailelerde çalışabilir. Farklı gen kombinasyonları insanları durumdan daha fazla risk altına sokabilir.
- Beyin gelişimi: Araştırmalar şizofrenili bazı bireylerin beyin yapısında ince farklılıklar olduğunu göstermektedir.
- Nörotransmiterler. Beyin – dopamin ve serotonin – içindeki kimyasal haberciler arasındaki bir dengesizlik şizofreniye bağlanabilir. Araştırmalar, bu kimyasalların seviyesini değiştiren ilaçların şizofreni belirtilerini azalttığını göstermektedir.
- Hamilelik ve doğum komplikasyonları: Doğum sırasında düşük doğum kilosu, erken doğum ya da doğum sırasında oksijen bulunmaması şizofreni hastalarına doğumdan önce ya da doğum sırasında daha sık rastlanır.
Risk faktörleri
DEHB için risk faktörleri şunları içerir:
- DEHB veya başka bir akıl sağlığı bozukluğu öyküsü
- Rahimde iken bazı maddelere maruz kalma
- Belli besinlerin eksikliği
- Psikososyal faktörler
- Prematüre doğum veya düşük doğum ağırlığı
- Hamilelik sırasında anne stres
- Hamilelik sırasında anne sigarası
- Hamilelik sırasında alkol ve uyuşturucu kullanımı
- Folat, çinko, magnezyum ve çoklu doymamış asitlerde eksiklik
Şizofreni risk faktörleri şunlardır:
- Şizofrenide aile öyküsü
- Doğumdan hemen önce belirli maddelere maruz kalma
- Beslenme kusurları
- Hamilelik sırasında enfeksiyonlar
- Prematüre doğum veya düşük doğum ağırlığı
- Gebelikte azalmış kolin ile sonuçlanan demir ve D vitamini eksikliği
- İnflamasyon veya otoimmün hastalıktan bağışıklık sistemi aktivitesinde artış
- Gençler veya genç yetişkinler olarak zihin değiştiren ilaçlar almak
Benzerlikler ve farklılıklar
Yukarıdaki DEHB ve şizofreni risk faktörlerinden bazılarına ek olarak, bir çalışmada otizm, DEHB, bipolar bozukluk, majör depresyon ve şizofreninin aynı genetik risk faktörlerini paylaştığı bulunmuştur.
Paylaşdıkları genlerden birinin varyasyonunun, duygu, düşünce, dikkat ve hafızaya dahil olan beyin devrelerini etkilediği bilinmektedir.
belirtiler
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite ve dürtüsellik iki kategoride DEHB belirtileri vardır.
Dikkatsizlik belirtileri şunlardır:
- Kısa dikkat süresi, kolayca dağılabilir
- Faaliyetler sırasında dikkatsiz hatalar yapar
- Doğrudan konuşulduğunda dinlemek görünmüyor
- Talimatlara uyulamıyor ve görevleri tamamlanamıyor
- Görevleri düzenleme ile ilgili sorunlar
- Unutkan veya sık sık kaybeden şeyler
- Zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınmak
Hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri şunlardır:
- Hala oturmuyor, her zaman fidgeting
- Boş zaman aktivitelerine sessizce giremiyorum
- Konsantrasyon eksikliği
- Aşırı konuşma
- Başkalarının konuşmalarını veya etkinliklerini kesintiye uğratır veya onlara izinsiz girer.
- Huzursuzluk, aşırı çalışma veya uygunsuz durumlarda tırmanma
- Düşünmeden hareket etmek
- Hiçbir tehlike duygusu yok
Şizofreni belirtilerinin üç kategorisi vardır: pozitif, negatif ve bilişsel.
Şizofreninin olumlu belirtileri şunlardır:
- halüsinasyonlar
- Delüzyonlar, hükümet tarafından takip edildiğine inanmak gibi
- Paranoyak düşünceler
- Sinirli veya aşırı vücut hareketleri
- Karıştırılmış veya uygunsuz davranış
Şizofreni negatif belirtileri şunlardır:
- Sosyal çekilme
- Görünüm ve kişisel hijyeni önemsememek
- Azaltılmış duygu ifadesi
- Faiz ve motivasyonu kaybetmek
- Yoğunlaşma, uyku değişiklikleri ve evi terk edememe problemi
- Azaltılmış konuşma ve konuşma
Şizofreninin bilişsel belirtileri şunlardır:
- Karışık veya dağınık düşünceler
- Bilgiyi anlama ve karar verme becerisi
- Odak ve dikkat eksikliği
- Öğrenilen bilgiyi hemen kullanabilme sorunları
Benzerlikler ve farklılıklar
DEHB ve şizofreni belirtilerinin standart kategorilere girmediği durumlarda, iki durumun ayrılması zor olabilir.
Şizofreni tipik olarak anahtar özellik olarak hiperaktiviteye sahip değildir, ancak DEHB’si olan birçok kişi de hiperaktif değildir.
Şizofreni hastaları genellikle halüsinasyonlar, sanrılar ve rahatsız edici düşünceleri içeren psikotik ataklar yaşarlar. Bu semptomlar DEHB’ye özgü olmasa da, DEHB’si olan kişilerin yaklaşık yüzde 10’unda psikotik belirtiler vardır.
Bu durumu tedavi eden uyarıcı ilaçlar bu psikotik semptomları tetikleyebilir.
Gençler arasında hem şizofreni hem de DEHB’de düşünce bozuklukları da gösterilmiştir.
Genetik olarak yüksek şizofreni riski taşıyan bazı kişiler DEHB tanısı için kriterleri karşılamaktadır.
Bozulmuş dikkat, DEHB’nin belirleyici bir özelliğidir ve genellikle şizofreni hastalarında da görülür.
Teşhis
DEHB tanısı koymak için özel bir test yoktur. Bir doktor tıbbi geçmiş hakkında sorular soracaktır, semptomlarla ilgili sorular soracaktır ve diğer nedenleri dışlamak için bir sağlık muayenesi yapacaktır. Doktor daha sonra tanı koymak için ADHD kriterleri ve derecelendirme ölçekleri ile semptomları karşılaştırır.
DEHB genellikle çocuklukta teşhis edilir.
Şizofreni teşhisi için bir doktor tıbbi geçmiş hakkında sorular soracaktır, semptomlarla ilgili sorular sormalı ve semptomların ilaç, madde bağımlılığı veya başka bir tıbbi rahatsızlıktan kaynaklanmadığından emin olmalıdır.
Alkol ve ilaç taramaları yapılabilir ve MRI veya CT taraması gibi görüntüleme çalışmaları bir doktor tarafından talep edilebilir.
Bir doktor veya akıl sağlığı uzmanı, psikiyatrik bir değerlendirme yapabilir ve şizofreni tanı ölçütleriyle semptomları karşılaştırabilir.
Şizofreni genellikle gençlerin sonlarında 20’li yaşların başlarında erkekler için, 20’li yılların sonunda ise 30’lu yaşların başında kadınlar için teşhis edilir.
tedavi
DEHB için tedavi yoktur, ancak tedaviler birçok semptomu rahatlatabilir. Tedaviler şunları içerebilir:
- Uyarıcı ilaçlar – bunlar beyin kimyasal seviyelerini artırabilir ve dengeleyebilir
- Uyarıcı olmayan ilaçlar – bunlar uyarıcıdan daha uzun sürer, ancak dikkat, odaklanma ve dürtüsellik geliştirebilir
- Psikoterapi – davranışçı terapi, DEHB hastalarının davranışlarını yönetmelerine ve değiştirmelerine yardımcı olabilir.
Şizofreni tedavisi de yoktur, ancak ilaç tedavisi ve psikososyal tedavi semptomlarını yönetmeye yardımcı olabilir. Tedaviler şunları içerebilir:
- Antipsikotik ilaçlar – bu belirtileri kontrol etmek için beyin kimyasal dopamini etkileyebilir
- Psikososyal terapi – şizofreni hastalarına destek, eğitim ve rehberlik sağlamak için psikoterapi ile sosyal ve işle ilgili eğitimin bir birleşimi
- Hastanede yatma – şiddetli belirtiler dönemlerinde
- Elektrokonvülsif tedavi – ilaç tedavisine yanıt vermeyen kişiler için
Benzerlikler ve farklılıklar
DEHB ve şizofreni, aynı belirtilerin bazılarını paylaşsa da, farklı şekilde tedavi edilir.
DEHB beyindeki dopamin seviyelerini arttıran uyarıcılarla tedavi edilir. Şizofreni, dopaminin etkisini engelleyen antipsikotiklerle tedavi edilir.
Görünüm
DEHB belirtileri, bazı yetişkinler problem yaşamasına rağmen, genellikle yaşla birlikte iyileşir. Şizofreni hastalarının çoğu, semptomlarından kurtulurlar, ancak bazıları, nüks olarak bilinen semptomların nadiren geri dönüşünü deneyimleyecektir.
Şizofrenisi olan bir kişinin de DEHB’si olabilir, ancak bir durumun diğerine neden olduğuna dair bir kanıt yoktur. Araştırmalar DEHB ile şizofreni arasında bir bağlantı olduğunu gösteriyor, ancak ikisi arasındaki tam bağlantı daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyuyor.
