Anhedonia ya da zevkli aktiviteler sırasında zevk hissetme kabiliyeti, bir takım koşulların bir parçası olarak ortaya çıkar. Ayrıca depresyonun merkezi bir özelliği olarak kabul edilir. Bu Spotlight özelliğinde, beyinde neler olduğunu araştırıyoruz.
Çoğu insan, hayatlarının bir noktasında, onları heyecanlandırmak için kullanılan şeylere olan ilgisini kaybeder.
Ancak Anhedonia bu zararı sınırlarına kadar alır; Bir zamanlar müzik, seks, yemek ve sohbet gibi heyecan yaratan şeylerden zevk almak imkansız hale gelir.
Majör depresif bozukluğun yanı sıra, şizofreni, psikoz ve Parkinson hastalığı gibi anoreksiya nervoza ve madde kötüye kullanımı bozuklukları gibi diğer durumların bir parçası olarak da ortaya çıkabilir.
Bir kişinin, paraşütle atlama gibi riskli davranışlara dalma arzusunda bile bir rol oynayabilir.
Son yıllarda, anhedonia daha fazla ilgi gördü. Bunun nedeninin bir kısmı, depresyonlu birinin tedaviye ne kadar iyi tepki vereceğini öngörmesidir.
Ortak antidepresanlar, anhedoni ile depresyonu olanlar için, anhedoni olmadan depresyonu olanlara göre daha az çalışmaktadır.
Depresyonu tedavi etmek çok zor olduğundan, ek bir içgörü bekler. Anhedonia’nın varlığının intihar etme riskini artırdığını gösteren kanıtlar vardır, bu yüzden eğer bağlantı kanıtlanırsa, anhedoni ile tanışmak ve ilgilenmek hayat kurtarabilir.
Anhedonia neye benziyor?
Anhedonia’nın neye benzediğini daha iyi anlamak için, aşağıdakiler ilk elden bir alıntıdır.
“Geçtiğimiz 7 yıl boyunca, duygularımın en küçük titreşimini yaşadım, günlük olarak hissettiklerim neredeyse sıfırdır. Gerçekten bahsetmek istediğim hiç bir şeyim yok, çünkü yaptığım hiçbir şey ödüllendirici ya da tatmin edici değil. Benim anhedonia, majör depresyon belirtisi. “
“Aslında günlük hayatımdan hiçbir şey elde edemiyorum, dünyam soğuk ve bu da hayatı aynı şekilde gösteriyor. Baktığım her şey, yaptığım her şey aynı görünüyor ve aynı şekilde hissediyor.”
Beyinde neler oluyor?
Herhangi bir duygusal cevabın araştırılmasında olduğu gibi, hikaye de basit değildir. Beyin devresi yoğun, kıvrımlı ve inanılmaz derecede meşgul.
Anhedonia sadece çikolata tadının azalmış bir takdiri değildir; Temel ödül mekanizmaları bozulmaktadır.
Bu, hepsi kendi başına karmaşık olan ve hepsi birbirinden farklı ancak birbiriyle örtüşen nöral devreler tarafından işlenen ilgi, motivasyon, beklenti, beklenti ve çaba tahmini düzeylerinde değişiklikler içerebilir.
Anhedonia ve ödül
Anhedonyalı birçok insanın, nüfusun geri kalanına benzer bir şekilde zevk yaşayabileceğine dair kanıtlar vardır – bu sadece motivasyon, beklenti ve ödül söz konusu olduğunda bir şeylerin yanlış olduğu anlamına gelir.
Anhedonyalı insanlar için ödül süreci çözülmedi. Bu sürecin hangi kısmının çözülmediğini bulmak zor bir iştir.
Zevkin farklı yönleri arasındaki etkileşimi anlamak için bir örnek vereceğim. Bir şeyle karşılaşırsak ve keyfini çıkarırsak – örneğin yeni bir şekerleme şekeri yiyerek – tekrar yapmak isteyebiliriz.
Bununla birlikte, eğer şeker, parça başına 1,000 dolarsa, rahatsız etmeyebiliriz. Ya da, benzer şekilde, kansere neden olduğu bilinirse, muhtemelen bir bayanı kaçıracağız.
Eğer şeker serbest ve güvenli ise, içeri gireriz. Bir parça almak için bir sonraki odaya geçmemiz gerekiyorsa, muhtemelen çaba göstereceğiz. Ancak, eğer yarım mil uzakta konumlanmışsa, düşünmek için durabiliriz. Ve eğer bir sonraki kasabada olsaydı, zevkten vazgeçeriz.
Ama şeker sağlıklı olsa bile, yanımızdaki masanın üzerine yerleştirilir ve bedavaya bile olsa, üç tabaklı bir yemeği yemiş olsak bile bir parça alabiliriz.
Arzu, motivasyon ve şeylerden elde ettiğimiz zevk akıcıdır.
Bu özel örnek basit olmasına rağmen, beyinlerimizin genellikle bilinçli girdimiz olmadan, birden fazla beyin bölgesini kullanarak riskler, ödüller ve ödemeler hakkında hesaplamalar yaptığını gösterir.
Bunu akılda tutarak nereden başlamalıyız? Eh, yıllarca, çekirdek akrabasının bir kısmı çekirdeği accumbens denilen bir parçası “zevk merkezi” olarak anılmıştır.
Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, anhedonia’da yer almaktadır. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda, diğer beyin bölgelerinin de dahil olduğu gösterilmiştir:
- planlama ve kişilik ifadesinde yer alan prefrontal korteks
- duyguları işleyen ve karar verme sürecine katılan amigdala
- nucleus accumbens’i barındıran alan olan ödül sistemi, ödül sistemine dahil
- Bilinç ve öz-farkındalıkta önemli olduğu düşünülen insula
Prefrontal korteks, maliyet-fayda analizi ve karar verme de dahil olmak üzere ödüllerin yüksek düzeyde işlenmesinde önemli görünmektedir. Ventral striatum ile bağlantıları, motivasyon ve dolayısıyla anhedoni açısından özellikle önemli görünmektedir.
Nörotransmiterlerin rolü
Anhedoni ile ilgili olarak nörotransmitter dengesizlikleri de araştırılmıştır. Dopamin, ödül yollarındaki rolünün yanı sıra, nükleus akümülatörlerinde yüksek miktarlarda ifade edildiği gerçeğinden dolayı özellikle ilgi çekicidir.
Aslında, deprese insanların ventral striatumundaki dopamin ekspresyonunun, anhedoni ciddiyeti ile iyi korelasyon gösterdiği, fakat genel olarak depresif semptomlarla ilişkili olmadığı bulunmuştur.
Dopamine’in anhedonia ve ödül ile olan ilişkisi karmaşıktır. Beynin farklı bölgelerindeki dopamin seviyelerinin azaltılması farklı etkilere sahip olabilir.
Örnek olarak, insuladaki artmış dopamin ventral striatumda dopamin artışı için çabaya dayalı karar verme üzerinde zıt etkiye sahiptir. Yani, dopaminin tüm hikayeyi anlatması olası değildir.
GABA (bir inhibitör nörotransmiter), glutamat (bir uyarıcı nörotransmitter), serotonin ve opioidler de rol oynayabilir.
Örneğin, anhedoni telaffuz eden depresyonu olan kişilerin GABA düzeylerinin azaldığı görülmektedir. Ve, azaltılmış opioid aktivitesi olan depresif insanlar, pozitif etkileşimler sırasında daha az zevk yaşarlar.
İnflamasyonda olası bir rol
Depresyon ve inflamasyon bir süredir bağlantılıdır. Bilim adamları depresyonlu kişilerde artan inflamatuar bileşik düzeylerini ölçtüler. Bu kimyasal özellikler sitokinleri ve C-reaktif proteinleri içerir.
2015 yılında dergide yayınlanan depresyon hastaları üzerine yapılan bir çalışmada, C-reaktif proteinin artan düzeylerinin ventral striatum ile ventromedial prefrontal korteks (motivasyon açısından önemli olan) ve artmış anhedoni arasında azalmış bağlantı ile ilişkili olduğu bulunmuştur.
Diğer çalışmalar da benzer bulgular ortaya koymuştur, bu nedenle inflamasyonun hem depresyon hem de anhedoni içinde olduğu görülmektedir.
Anhedoni ve iltihaplanma arasındaki bir bağlantı, belki de beklenmedik gibi görünse de, biri katmanları geriye soyduğunda anlamlıdır. Sitokinler, nörotransmitter metabolizmasını ve beyin aktivitesini etkileyebilir.
Ayrıca, sitokinler hastalık depresyonunu (uyuşukluk, halsizlik, iştahsızlık, uykululuk ve ağrıya duyarlılık da dahil olmak üzere) teşvik ederler – bunların hepsi depresyonda paralellik gösterir. Ve, kanser için sitokin tedavisi gören insanlar genellikle depresif belirtiler bildirirler.
Anhedonya’nın kökeni hakkında tam bir anlayışa sahip olmamakla birlikte, bugüne kadar yapılan araştırmalar bize çok yönlü olduğunu ve muhtemelen büyük olasılıkla insandan insana farklı olduğunu söyler.
Anhedonia tedavisi
Şu anda, anhedoniaya yönelik herhangi bir tedavi bulunmamaktadır. Sıklıkla, bir parçası olduğu durumun yanında tedavi edilir – örneğin, seçici serotonin geri alım inhibitörleri sıklıkla depresyonlu bireyler için reçete edilir.
Standart depresyon tedavilerinin anhedoni için çok az olduğu ve daha da kötüsü, duygusal körleme, cinsel anhedoni ve anorgasmiye veya orgazm edilememesine yol açarak problemi daha da arttırabileceğine dair kanıtlar artmaktadır.
Bu olumsuz etkileşim, serotoninin, belirli beyin bölgelerinde dopamin salınımını inhibe etmesi, potansiyel olarak ödül, motivasyon ve zevk devresine müdahale etmesi nedeniyle olabilir.
Olumlu bir not olarak, anestezi ketamininde potansiyel bir anti-anhedonik ilaç olarak son zamanlarda ilgi olmuştur. Ketamin, hem majör depresif bozukluk hem de bipolar bozuklukta semptomları hızla azaltarak, depresyon tedavisinde umut verici olduğunu göstermiştir.
2014 yılında dergide yayınlanan bir çalışma, özellikle anhedonia üzerinde bir etkisi olup olmayacağını görmek için yola çıktı. Kemirgenlerde yapılan denemeler şimdiden ilginç sonuçlar vermişti, ama bu ketamin insanlarda ilk kez araştırılmıştı.
Spesifik olarak, çalışma tedaviye dirençli bipolar bozukluğa baktı. Yazarlar “ketamin hızlı bir şekilde anhedoni seviyelerini azalttı” sonucuna vardı.
Aslında, azalma 40 dakika içinde meydana geldi ve tek bir enjeksiyondan sonra 14 güne kadar sürdü. İlginç olarak, azalma depresif belirtilerde benzer bir azalma olmadan gerçekleşmiştir.
Ketamin N-Metil-D-aspartat reseptörlerini bloke ederek glutamat ile aktive edilmelerini önler. Bu, eksitatör bir nörotransmitter olan glutamatın anhedonyada rol oynayabileceğini gösterir.
Anhedoni’nin birçok kolu tam olarak anlaşılmadan önce gitmenin uzun bir yolu var. Bununla birlikte, bilgimiz yavaş yavaş büyüyor ve zamanla, bu son derece müdahaleci ve zayıflatıcı hastalığa bir çözüm umudu var.
