Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu dikkati, dürtü kontrolünü, aktivite seviyelerini ve öğrenmeyi etkileyen bir durumdur.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 2011 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki çocukların yüzde 11’inin bu durumla yaşadığını tahmin ediyor.
İlaçlar, psikoterapi ve yaşam tarzı değişiklikleri birçok çocuk için semptomları hafifletebilir, ancak herkes için etkili değildir ve bazı kişilerde ilaçların kişinin dayanılmaz bulduğu yan etkileri vardır.
Bazı ebeveynler çocuklarını tedavi etmek konusunda isteksizdir veya düzenli terapi seanslarına katılmak için zamanları olmayabilir.
Bu aileler için, bazen biofeedback veya nöroterapi olarak adlandırılan neurofeedback, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) semptomlarını yönetmek için uygun bir ilaçsız seçenek olabilir.
Neurofeedback nedir?
DEHB’li birçok insan beyin davranışında, özellikle beynin ön lobunda farklılıklar gösterir. Frontal lob, kişiliğe, davranışa ve öğrenmeye bağlı bir beyin bölgesidir.
Beyin işlevi ve davranışları birbirini etkiler. Bu nedenle, davranış değişiklikleri beyni değiştirebilir ve beyindeki değişiklikler davranışları değiştirebilir.
Neurofeedback beyni değiştirerek davranışı değiştirmeyi amaçlamaktadır.
Beyin ölçülebilir elektrik sinyalleri üretir. Nörofeedback bu elektrik dalgalarını, genellikle elektroensefalografi (EEG) adı verilen bir cihazla ölçer.
Diğer elektrikli cihazlar gibi, beyin dalgaları belirli frekanslarda döngü yapar. Beş farklı beyin dalgası alfa, beta, gama, delta ve tetadır. Her birinin farklı frekansları vardır ve bunlar bir EEG tarafından ölçülebilir.
Bazı araştırmalar, DEHB olan kişilerin çok fazla teta dalgalarına ve çok az beta dalgalarına sahip olduklarını göstermektedir. Neurofeedback, bu farklılığı, DEHB’si olan insanlarla beyinlerini farklı kullanmalarını sağlayarak düzeltmeyi iddia ediyor.
Nörofeedback uygulayıcıları, beyin aktivitesini ölçmek için elektrotları başa takarak başlarlar. Bu, seans boyunca izlenebilen, beyin dalgalarının devam eden bir ekran çıktısı üretir.
Beyin dalgası geribildirimine dayanarak, neurofeedback sağlayıcısı kişiye belirli bir görevi yerine getirmesi için talimat verecektir.
Süreç, beyni bilgiyi farklı şekilde işlemeye teşvik etmek için sesler ve diğer uyarıcıları içerebilir. Müzik ya da bir ton ya da aniden durup başlatan sesler olabilir.
Bu yaklaşım, EEG’den gelen geri bildirimlere dayanarak beyin aktivitesini kesebilir, değiştirebilir veya çoğaltabilir.
Neurofeedback taraftarları bu kararlı geri bildirimin yavaş yavaş beyin dalgalarını değiştirebileceğini iddia ediyorlar. Beyin dalgaları değiştikçe, DEHB belirtileri de değişir.
Neurofeedback kullanımı DEHB ile sınırlı değildir. Bir dizi psikolojik durumu tedavi etmek için kullanılmıştır ve genel performansın iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Çalışmalar depresyona yardımcı olabileceğini öne sürdü.
Çalışıyor mu?
Neurofeedback’in etkinliği üzerine araştırmalar karıştırılır. 2009 yılında, DEHB’si olan 467 kişinin katıldığı bir meta-analiz, semptomlarda orta ve büyük çaplı iyileşmeler saptadı ve neurofeedback’in “etkili ve özgül” olabileceğini öne sürdü. Bir 2013 çalışması DEHB belirtilerini azaltabileceğini göstermiştir.
2014 yılında, başka bir meta-analizde verilen ebeveyn değerlendirmeleri, nörofeedback’in dürtüsellik, dikkatsizlik ve hiperaktivite konusunda iyileştirmeler getirdiğini göstermiştir. Aynı çalışmada, öğretmenler iyileştirmelerin sadece dikkatsizlikten kaynaklandığını düşünmüşlerdir.
Nörofeedback bazı semptomları iyileştirir gibi görünmektedir, ancak iyileştirme değerlendirmeleri gözlem yapan kişiye göre değişir.
2016 yılında yapılan daha büyük bir meta-analiz, neurofeedback’in etkili bir tedavi olduğu sonucuna varmamış ve daha ileri araştırmalar için çağrıda bulunmuştur.
2013 yılında, araştırmacılar, nörofeedback’in, DEHB için geniş çapta kabul gören bir tedavi olan uyarıcılarla olan etkilerini karşılaştırdı. 7-16 yaşları arasındaki 16 çocuk uyaran ilaçları aldı ve 16’sı nörofeedback geçirdi. İlaçları alan katılımcılar DEHB belirtilerinde bir azalma yaşadılar, ancak nörofeedback uygulanan hastalar yoktu.
2011 yılında yapılan bir çalışmada, neurofeedback’in plasebo etkisinin nasıl olabileceği ele alındı. 8 ila 15 yaşındaki sekiz çocuk nörofeedback geçirdi ve altı diğerleri sahte neurofeedback aldı. Her iki grup da DEHB semptomlarında anlamlı iyileşmeler gösterdi, bu da nörofeedbackin faydalarının plasebo etkisine bağlı olabileceğini düşündürdü.
Neurofeedback eleştirileri
Nörofeedback’in eleştirmenleri, kullanımını destekleyen birçok çalışmanın, tekniğin etkili olup olmadığını kanıtlamayı zorlaştıran önemli tasarım kusurlarına sahip olduğunu öne sürmektedir. Çeşitli çalışmaların yazarları daha fazla araştırma yapmaya çağırdı.
1990 yılında psikolog Barry L. Beyerstein, nörofeedback’i “nöromitoloji” olarak adlandırdı. Nörofeedback’in başarısının, bir alıcının işe yarayacağı inancıyla bağlantılı olduğunu iddia etti.
Bazı eleştirmenler, neurofeedback’i para kazanma aldatmacası olarak eleştirdiler. Diğerleri kabul edilmiş bir neurofeedback protokolü olmadığını savunuyorlar.
Bir kişinin sonuçları görmek için ne kadar süreyle veya ne sıklıkta nörofeedback geçirmesi gerektiği açık değildir. Bir neurofeedback alıcısı, asla gelmeyen bir gelişmeyi peşinden koşarak para biriktirebilirdi.
Ne bekleyebileceğinizi
Bir neurofeedback oturumuna katılacak bir kişi, semptomları, tedavi öyküsü ve yaşam tarzı hakkında bir takım soruları yanıtlayarak başlayacaktır.
Her tedavi seansından önce semptomları hakkında bilgi vermeye devam edecekler, çünkü bu durum sağlayıcının zaman içindeki gelişmeleri takip etmesini sağlayacaktır.
Her seans sırasında bir sağlayıcı, kafalarına elektrot yerleştirerek hastayı bir EEG makinesine bağlar. Elektrotların sayısı uygulayıcıya ve seansa bağlı olarak değişir.Elektrotlar incinmez ve beyine elektrik akımı iletmezler.
Seans başladığında, kişinin beyin dalgalarının gerçek zamanlı taraması ekranda görünecektir. Bu geri bildirime dayanarak, sağlayıcı beyin dalgalarını ayarlamak için talimatlar verecektir.
Etkinlikler video oyunu, müzik veya bir tonu dinlemeyi içerebilir.
Seans ilerledikçe, bu girdi beyin dalgalarını değiştirmelidir. Oturumlar boyunca, beynin çıkışında daha önemli değişiklikler olabilir. Bu düşünce ve davranıştaki değişimlere dönüşmelidir.
Kararı vermek
Nörofeedback ağrısızdır ve olumsuz yan etkilere dair bir kanıt yoktur. DEHB için başka tedaviler etkili değilse, neurofeedback denemeye değer olabilir.
Birincil dezavantaj bedeli.
Bir sağlayıcıya sorulacak sorular şunlardır:
- Tedavi ne kadar tutacak?
- Geliştirmeleri nasıl ölçüyorsunuz?
- Sonuçları görmek ne kadar sürer?
- Kaç tedavi seansına ihtiyacım olacak?
- Her tedavi seansı ne kadar sürecek?
- Tedavinin etkinliğini arttırmak için yapabileceğim bir şey var mı?
Her zaman bir psikiyatrist veya sağlık hizmeti sağlayıcısı ile herhangi bir tedavi planını ya da tedavi planını değiştirmek için insanlar için iyi bir fikirdir.
Neurofeedback güvenli midir?
Nörofeedback nonintrusive ve yan etkiler mümkün olmasına rağmen, güvenli olduğunu iddia ediyor.
Bunlar şunları içerir:
- mental yorgunluk
- Bu hisler gitmeden önce, örneğin, canlı rüyalardaki eski hislerin geri dönüşü
- Kafa travması geçirenlerde baş dönmesi, mide bulantısı ve ışık duyarlılığı
Ayrıca, beynin çalışma şeklini değiştirebileceğini iddia ediyorlar, ancak bir neurofeedback uygulayıcısı bir beyin cerrahı değildir ve bir akıl sağlığı uzmanı olmak zorunda değildir. Bir kişinin ekipmanı kullanmak için bir lisansa ihtiyacı yoktur.
2009 itibariyle, ABD’deki yaklaşık 6.000 uygulayıcının yaklaşık 500’ü, önerilen 136 saatlik eğitim, danışmanlık ve uygulamadan geçmiştir. Buna ek olarak, o zamanlar Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), sadece ruh sağlığı sorunları, DEHB ya da diğer koşulların tedavisi için değil, sadece dinlenme amacıyla ekipmanı ruhsatlandırmıştır.
Bazı insanlar da bunu etkili bulmaktadır, ancak bu bir plasebo etkisine bağlı olabilir.
Maliyet ve sigorta
Ayrıca pahalı olabilir. 2017 yılında Bloomberg Business’taki bir makale, her biri 40 dakikalık 30 oturumun 2.200 $ ‘a, artı 250 $’ lık ilk değerlendirme ücretine mal olabileceğini öne sürdü.
Nörofeedback tedavisi için sigorta kapsamı almak zor olabilir. İlk önce sigorta sağlayıcınızla görüşmelisiniz.
Neurofeedback’i düşünen herkes, ilk olarak uygulayıcılarının sertifikalandırıldığından emin olmak için Uluslararası Nörofeedback ve Araştırma Derneği’ne (ISNR) başvurmalıdır.
DEHB’yi Anlamak
DEHB belirtileri dikkatsizlik ve hiperaktivite içerir.
Dikkatsizlik neden olabilir:
- Dikkatsiz hatalar yapmak
- Konsantrasyon zorluğu
- Sık sık kaybetmek şeyler
- Görevleri tamamlama veya talimatları takip etme zorluğu
- Zorluk dinleme
- Sık distraksiyon
- Sürekli dikkat gerektiren görevlerle uğraşmak
Hiperaktivite şu anlama gelebilir:
- Sık sık fidgeting de dahil olmak üzere oturmuş veya oturmuş zorluk
- Uygun olmayan koşma, tırmanma veya hareket etme gibi hiperaktif davranış
- Aşırı konuşma ve sessiz kalma zorluğu
- Sabırsızlık ve huzursuzluk
- Sıklıkla başkalarını arayarak veya soruların cevaplarını çağırarak
DEHB, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabının yeni baskısında nörogelişimsel bir bozukluk olarak sınıflandırılmıştır. Çocuklarda sıklıkla teşhis edilmesine rağmen, bozukluk bazen erişkinliğe kadar devam eder, ya da bazı durumlarda, yetişkinliğe kadar tanı bile yapılmayabilir.
DEHB olan çocuklar ve yetişkinler, hayal kırıklığı yaşayabilir, ilişkileri sürdürmede zorluklar, akademik zorluklar, iş yerinde ve evde çatışma yaşayabilir. Bazen, bu sorunlar depresyon ve başarısızlığa yol açabilir.
DEHB tedavisi
DEHB için tedavi yoktur, ancak psikoterapi, uyarıcı ilaçlar ve düzenli bir program gibi bazı yaşam tarzı değişiklikleri semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.
