Kanser, dünya genelinde ölümlerin önde gelen nedenidir. Yıllardır araştırmacılar, bu ölümcül hastalığın izlerini nasıl durduracağına odaklanan titiz çalışmaları başlattılar. Daha etkili tedaviler bulmaya ne kadar yakınız?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), dünya çapında yaklaşık 6 ölümden 1’inin kansere düştüğünü belirtmektedir.
Sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde, Ulusal Kanser Enstitüsü (NCI) 2017 yılında 1.688.780 yeni kanser vakası ve 600,920 kansere bağlı ölüm tahmin etti.
Günümüzde en yaygın kanser tedavisi türleri kemoterapi, radyoterapi, tümör cerrahisi ve – prostat kanseri ve göğüs kanseri – hormonal tedavidir.
Bununla birlikte, diğer tedavi türleri buharı almaya başlamaktadır: kendi başlarına veya diğer tedavilerle kombinasyon halinde olan terapiler, kanserin daha etkin bir şekilde yenilmesine yardımcı olmak ve ideal olarak daha az yan etkiye sahip olmak anlamına gelmektedir.
Kanser tedavisinde inovasyonlar, istenmeyen yan etkilerin eşlik ettiği agresif tedavi, tedaviden sonra tümör nüksetmesi, cerrahi ya da her ikisi ve yaygın olarak kullanılan tedavilere dirençli agresif kanserler gibi tipik olarak sağlık hizmeti sağlayıcıları ve hastalarla karşılaşacak bir dizi sorunu ele almayı amaçlamaktadır.
Aşağıda, daha iyi terapiler ve önleme stratejilerinin yakında uygun şekilde yerine getirileceğine dair bize umut veren en son kanser araştırmalarının bazılarını gözden geçiriyoruz.
Bağışıklık sisteminin ‘cephaneliğini’ artırma
Son zamanlarda çok dikkat çeken bir tedavi türü, vücudumuzun yabancı cisimlere ve zararlı hücrelere karşı mevcut cephaneliğini güçlendirmeyi amaçlayan immünoterapidir: bağışıklık sistemimizin kanser tümörlerinin yayılmasına karşı tepkisi.
Ancak pek çok kanser hücresi türü çok tehlikelidir çünkü bağışıklık sistemini “yamama” yollarına sahiptirler – ya onları bir bütün olarak görmezden gelirler ya da onlara “yardım eli” verir.
Bu nedenle, bazı agresif kanser türleri daha kolay yayılabilir ve kemoterapi veya radyoterapiye dirençli olabilir.
Ancak, in vitro ve in vivo deneyler sayesinde, araştırmacılar artık kanser hücrelerinin koruyucu sistemlerini nasıl “devre dışı bırakabileceklerini” öğreniyorlar. Geçen yıl yayınlanan bir çalışmada, normalde “yiyen” hücresel enkaz ve diğer zararlı yabancı “nesnelerle” görevlendirilen makrofajların veya beyaz kan hücrelerinin süper agresif kanser hücrelerini yok etmekte başarısız olduğu bulunmuştur.
Bunun nedeni, kanser hücreleri ile etkileşimleri sırasında makrofajların, “temizleyici” eylemlerini püskürtmek için bir tane değil, iki sinyali okumasıdır.
Bununla birlikte, bu bilgi, bilim adamlarını da ileriye dönük yol gösterdi: iki ilgili sinyal yolunu bloke ederek, beyaz kan hücrelerini çalışmalarını tekrar yapmak için yeniden etkinleştirdiler.
Terapötik virüsler ve yenilikçi ‘aşılar’
Kanserle mücadelede şaşırtıcı bir silah, bu yılın başlarında İngiltere’den bir ekip tarafından ortaya çıktığı gibi, terapötik virüsler olabilir. Onların deneylerinde, tek başına sağlıklı hücreleri bırakırken beyin kanseri hücrelerine saldıracak bir reovirüs kullanmayı başardılar.
“Bu, terapötik bir virüsün beyin-kan bariyerinden geçebildiği ilk kez gösterilmiştir,” diye açıklayan çalışma yazarları, “bu tip bir immünoterapinin daha fazla tedavi için kullanılabileceğini” agresif beyin kanserleri olan insanlar. “
İmmünoterapide iyileşme için başka bir alan “dendritik aşılar” dır, bu strateji, dendritik hücrelerin (vücudun bağışıklık tepkisinde önemli bir rol oynayan), bir kişinin vücudundan, tümöre özgü antijenlerle “silahlı” olarak toplandıkları bir stratejidir; “avlanma” ve ilgili kanser hücrelerini yok etme – ve bağışıklık sistemini güçlendirmek için vücuda geri enjekte edildi.
Yeni bir çalışmada, İsviçre’deki araştırmacılar bu dendritik aşıların etkilerini, kanser tümörlerinin vücuda yayılmasıyla bağlantılı olan küçük kesecikleri tanıyabilen ve “kaçırdıkları” yapay reseptörler oluşturarak iyileştirme yolu bulmuşlardır.
Bu yapay reseptörleri “aşılar” daki dendritik hücrelere bağlayarak, terapötik hücrelerin zararlı kanser hücrelerini daha doğru bir şekilde tanıması sağlanmıştır.
En önemlisi, son çalışmalar, kemoterapi ilaçları ilk olarak verildiyse ve özellikle immünoterapi ile takip edilirse, kemoterapiyle birlikte yapıldığında immünoterapinin en iyi şekilde kullanılabileceğini göstermiştir.
Fakat bu yaklaşımın bazı tuzakları var; Bu kombine yöntemin etkilerini kontrol etmek zordur, bu yüzden bazen kanserli tümörlerin yanında sağlıklı dokulara da saldırılabilir.
Bununla birlikte, Kuzey Carolina’daki iki kurumdan bilim adamları, bir kez vücuda enjekte edilen, jel benzeri bir madde geliştirdiler: “biyolojik tepki gösteren bir iskele sistemi”. İskele hem kemoterapi hem de immünoterapi ilaçlarını bir kerede tutabilir ve bunları sistematik olarak primer tümörlere bırakabilir.
Bu yöntem, her iki terapinin daha iyi kontrol edilmesini ve ilaçların sadece hedeflenen tümör üzerinde etki yapmasını sağlar.
Nanopartikül devrimi
Uyuşturucuyu doğrudan tümöre ulaştırmak için özel olarak geliştirilmiş araçlardan bahsetmiş ve mikro tümörlerin doğruluğunu ve verimliliğini azaltarak geçtiğimiz birkaç yıl içinde nanoteknolojide bir “patlama” ve kanser tedavileri için nanoparçacık gelişmeleri görülmüştür.
Nanopartiküller, klinik araştırmalarda, diğer alanların yanı sıra, bu kadar dikkat çeken mikroskobik partiküllerdir, çünkü bize hastalıkla mücadele için daha hassas ve daha az invaziv yöntemler geliştirme şansı getirirler.
Hayati olarak, çevredeki ortamda sağlıklı hücrelere zarar vermeden kanser hücrelerini veya kanser tümörlerini hedef alabilirler.
Bazı nanopartiküller, kanser tümörlerini küçültmek için sıcak sıcaklıklar kullanan bir terapi türü olan çok odaklı hipertermik tedavi sağlamak için oluşturulmuştur.
Geçen yıl, Çin ve İngiltere’den bilim adamları, sağlıklı doku ile temastan kaçınarak tümörleri ısıya maruz bırakabilen bir tür “kendini düzenleyen” nanoparçacık ile ortaya çıkmayı başardılar.
Bu projeden sorumlu araştırmacılardan biri, “Bu, kansere yakalanan insanlara davranış biçimlerinde potansiyel olarak bir oyun değiştirici olabilir” dedi.
Bu küçük araçlar, kemoterapi gibi geleneksel tedaviler karşısında belirli kanser türlerinin esnekliğine bağlı olan farklılaşmamış hücreler olan kanser kök benzeri hücreleri hedeflemek için de kullanılabilir.
Böylece, nanopartiküller ilaçlarla “yüklenebilir” ve tümörlerin büyümesini veya nüksetmesini önlemek için kanser kök hücrelerini “avlamak” üzere ayarlanabilir. Bilim adamları, meme kanseri ve endometriyum kanseri dahil olmak üzere çeşitli kanser türlerinin tedavisinde uyuşturucu dolu nanopartiküller ile deneyler yaptılar.
Daha az önemlisi, “nanoproblar” adı verilen küçük araçlar, ikincil tümörler olan mikrometastazların varlığını saptamak için geleneksel yöntemlerle görülemeyecek kadar küçük olabilirler.
New Brunswick’deki New Jersey’deki Rutgers Kanser Enstitüsü Direktörü Dr. Steven K. Libutti, “kanser için cerrahi yönetimin Aşil topuğu” olarak adlandırılan mikroorganizmaları çağrıştırıyor ve nanoprobların “bu tür problemleri çözmenin çok yolunu” savunuyor.
Tümör ‘açlık’ stratejileri
Araştırmacıların geç araştırdığı bir başka strateji türü, büyümek ve yayılmak için ihtiyaç duydukları besinlerin “açlıktan” tümörleridir. Bu, bilim adamlarının, aksi takdirde etkili bir şekilde ortadan kaldırılamayan agresif, dirençli kanserler için bir tasarruf lütfu olabileceğine dikkat çekiyor.
Sonuçlarının tümü bu yıl Ocak ayında yayınlanmış olan üç farklı çalışma, kanserlerin beslenme kaynaklarını kesmenin yollarını aradı.
Bu çalışmalardan biri, kanser hücrelerini beslemekten doğal olarak oluşan bir amino asit olan glutamın durdurulması yollarını araştırdı.
Göğüs, akciğer ve kolon gibi bazı kanserlerin, bu amino asidi büyümelerini desteklemek için kullandıkları bilinmektedir.
Kanser hücrelerinin glutamine erişimini engelleyerek, araştırmacılar, bu hücreler üzerinde hücre ölümüne neden olan bir süreç olan oksidatif stresin etkisini en üst düzeye çıkarmayı başardılar.
Bazı agresif meme kanseri türleri, hücrelerin, gelişmek için ihtiyaç duydukları enerjiyi üretmelerine yardımcı olan belirli bir enzim üzerinde “beslenmesini” önleyerek durdurulabilir.
Enerjinin kanser hücrelerini tüketmenin bir başka yolu da, Birleşik Krallık’taki Salford Üniversitesi’nden araştırmacıların gözlemlediği gibi, B-2’ye erişimlerini engellemektir.
Bir yazar yazarın dediği gibi, “Bu, kanser kök hücrelerini durdurmak için alternatif bir yaklaşımın başlangıcıdır.” Bu strateji, kemoterapinin toksik yan etkilerinden kaçınmak için kanser tedavisi gören bireylere yardımcı olabilir.
Kanser tedavileri ve epigenetik
Epigenetik, belirli özelliklerin ortaya çıkıp çıkmadığını veya belirli “eylemlerin” biyolojik düzeyde etkilenip etkilenmediğini belirten gen ifadesindeki değişiklikler ile vücudumuzda meydana gelen değişikliklere değinmektedir.
Bu değişikliklerin etkisini ele alan araştırmaya göre, kanser hücrelerinin yanı sıra birçok kanser, epigenetik faktörler tarafından belirlenir.
“Epigenetik alanındaki son gelişmeler, insan kanser hücrelerinin, birçok genetik değişikliğe ek olarak, küresel epigenetik anormallikleri barındırdığını göstermiştir.”
“Bu genetik ve epigenetik değişiklikler, kanser gelişimini desteklemek için birlikte çalışan, kanser gelişiminin tüm aşamalarında etkileşime girer.”
Bu nedenle, uzmanların, ne zaman ve nerede müdahale edeceklerini ve kanser gelişimindeki rollerine bağlı olarak, hangi genlerin açılıp kapanmaya ihtiyaç duyduklarını ifade etmeleri çok önemlidir.
Örneğin, bir çalışma Huntington hastalığının ortaya çıkmasından sorumlu genin, kanserin ortaya çıkmasını engelleyebilecek bir dizi molekül ürettiğini bulmuştur.
Şimdi, araştırmacıların mücadelesi Huntington hastalığını tetiklemeden bu sürecin terapötik potansiyelini kanalize etmektir. Ancak, bilim adamları umutlu.
Çalışanın kıdemli yazarı, “Birkaç haftalığına kısa süreli bir tedavi tedavisinin mümkün olabileceğine inanıyoruz,” diyor.
Yakın zamanda yapılan bir başka çalışma, kemoterapiye dirençli olan östrojen reseptör pozitif meme kanserlerinin, “tümöre metastatik bir avantaj sağladığı” gibi genetik mutasyonlar yoluyla dirençlerini kazanabilmelerini sağlayabilmiştir.
Fakat bu bilgi aynı zamanda araştırmacılara, bu inatçı tümörler için daha iyi bir tedaviye ihtiyaç duydukları “yıkımı” da sağladılar: kombinasyon terapisi, deneysel enzim inhibitörünün yanında kemoterapötik ilaç fulvestrantı.
Bütün bunlar ne anlama geliyor?
Kanser araştırması, bilimin son yıllarda elde ettiği tüm teknolojik ilerlemelerden yararlanarak, tam hızla ilerliyor. Fakat bu, kanser tedavisi için gelmek açısından ne anlama geliyor?
Tüm kanser türleri için tedavi olup olmayacağı ya da olmayacağı şu anda güçlü bir tartışma konusudur; Her ne kadar umut verici çalışmalar yayınlanmakta ve medya tarafından her gün karşılanmakta ise de, kanser türleri oldukça değişmektedir.
Bu, bir tür için çalışan bir yaklaşımın herkese uyarlanabileceğini söylemek çok zor.
Ayrıca, daha etkili tedaviler vaat eden çok fazla araştırma olmasına rağmen, bu projelerin çoğu hala in vitro ve in vivo deneyler gerçekleştirmiş olan ilk aşamalarındadır. Bazı potansiyel tedavilerin hala insan hastalarda klinik çalışmalardan önce gitmesi için uzun bir yol var.
Yine de bu, umudunu kaybetmememiz gerektiği anlamına gelmez. Bazı araştırmacılar, bu çabaların bizi iyimser yapması gerektiğini açıklıyor; Kanserin kolayca ortadan kaldırılabileceğini iddia edebileceğimiz aşamada olmayabilirsek, bilgimize ve daha kesin araçlara sahip olmak bizi oyunun ilerisinde tutuyor ve bu hastalığa karşı mücadelede şansımızı artırıyor.
